Nuôi gà Sao ở Quảng Ngãi - Mô hình mới nhiều triển vọng

Gà Sao bắt nguồn từ gà rừng, theo phân loại Gà Sao thuộc lớp Aves, bộ Gallformes, họ Phasiani, giống Numidiae, loài Helmeted. Cả 3 dòng Gà Sao đều có ngoại hình đồng nhất. Ở 1 ngày tuổi Gà Sao có bộ lông màu cánh sẻ, có những đường kẻ sọc chạy dài từ đầu đến cuối thân. Mỏ và chân màu hồng, chân có 4 ngón và có 2 hàng vảy.

Giai đoạn trưởng thành Gà Sao có bộ lông màu xám đen, trên phiến lông điểm nhiều những nốt chấm trắng, tròn nhỏ. Thân hình thoi, lưng hơi gù, đuôi cúp. Đầu không có mào mà thay vào đó là mấu sừng, mấu sừng tăng sinh qua các tuần tuổi, ở giai đoạn trưởng thành mấu sừng cao khoảng 1,5 – 2cm. Mào tích của Gà Sao màu trắng hồng và có 2 loại: một loại hình lá dẹt áp sát vào cổ, còn một loại hình lá hoa đá rủ xuống. Da mặt và cổ của Gà Sao không có lông, dưới cổ có yếm thịt mỏng. Chân khô, đặc biệt biệt con trống không có cựa. Việc phân biệt trống mái đối với Gà Sao rất khó khăn. Ở 1 ngày tuổi phân biệt trống mái qua lỗ huyệt không chính xác như các giống gà bình thường. Đến giai đoạn trưởng thành con trống và con mái cũng hoàn toàn giống nhau. Tuy nhiên, người ta cũng phân biệt được giới tính của Gà Sao căn cứ vào sự khác nhau trong tiếng kêu của từng cá thể. Con mái kêu 2 tiếng, con con trống kêu 1 tiếng, nhưng khi hoảng loạn hay vì một lý do nào đó thì cả con trống và con mái đều kêu 1 tiếng nhưng không bao giờ con trống kêu được 2 tiếng như con mái. Ta có thể nghe thấy tiếng kêu của gà khi được 6 tuần tuổi. Ngoài ra sự phân biệt trống mái còn căn cứ vào mũ sừng, mào tích, nhưng để chính xác khi chọn giống người ta phân biệt qua lỗ huyệt khi gà đến giai đoạn trưởng thành.
Trong hoang dã Gà Sao tìm kiếm thức ăn trên mặt đất, chủ yếu là côn trùng và những mẩu thực vật. Thông thường chúng di chuyển từng đàn khoảng 20 con. Về mùa đông, chúng sống từng đôi trống mái trong tổ trước khi nhập đàn vào những tháng ấm năm sau. Gà Sao mái có thể đẻ 20 – 30 trứng và làm ổ đẻ trên mặt đất, sau đó tự ấp trứng. Gà Sao mái nuôi con không giỏi và thường bỏ lạc đàn con khi dẫn con đi vào những đám cỏ cao. Vì vậy trong tự nhiên, Gà Sao mẹ thường đánh mất 75% đàn con của nó. Trong chăn nuôi tập trung, Gà Sao vẫn còn giữ lại một số bản năng hoang dã. Chúng nhút nhát, dễ sợ hãi, hay cảnh giác và bay giỏi như chim, khi bay luôn phát ra những tiếng kêu khác biệt. Chúng sống ồn ào và hiếm khi ngừng tiếng kêu. Gà Sao có tính bầy đàn cao và rất nhạy cảm với những tiếng động như: mưa, gió, sấm, chớp, tiếng cành cây gẫy, tiếng rơi vỡ của đồ vật. Đặc biệt Gà Sao khi còn nhỏ rất sợ bóng tối, những lúc mất điện chúng thường chồng đống lên nhau đến khi có điện gà mới trở lại hoạt động bình thường. Vì vậy cần hết sức chú ý khi nuôi Gà Sao để tránh Stress có thể xảy ra. Gà Sao thuộc loài ưa hoạt động, ban ngày hầu như chúng không ngủ trừ giai đoạn gà con. Ban đêm chúng ngủ thành từng bầy. Do quá linh hoạt mà Gà Sao rất ít mổ cắn nhau. Tuy nhiên chúng lại rất thích mổ những vật lạ. Những sợi dây tải, hay những chiếc que nhỏ trong chuồng, thậm chí cả nền chuồng, tường chuồng. Do vậy thường làm tổn thương đến niêm mạc miệng của chúng, vì vậy trong chuồng ta không nên để bất cứ vật gì ngoài máng ăn, máng uống, nền, tường chuồng phải làm chắc chắn. Gà Sao bay giỏi như chim. Chúng biết bay từ khá sớm, 2 tuần tuổi Gà Sao đã có thể bay. Chúng có thể bay cao cách mặt đất từ 6 – 12m. Chúng bay rất khoẻ nhất là khi hoảng loạn. Gà Sao cũng có nhu cầu tắm nắng, gà thường tập trung tắm nắng vào lúc 9 – 11 giờ sáng và 3 – 4 giờ chiều. Khi tắm nắng gà thường bới một hố cát thật sâu rồi rúc mình xuống hố, cọ lông vào cát và nằm phơi dưới nắng. Các giống gà khác khi giao phối thường bắt đầu hành vi ghẹ mái của con trống, đó chính là sự khoe mẽ. Ngoài ra chúng còn thể hiện sức mạnh thông qua tiếng gáy dài nhưng ở Gà Sao lại không như vậy, chúng không bộc lộ tập tính sinh dục rõ ràng, ngay cả người chăn nuôi hàng ngày cũng khó phát hiện thấy. Gà Sao mái đẻ trứng tập trung, khi đẻ trứng xong không cục tác mà lặng lẽ đi ra khỏi ổ.
Gà Sao xuất hiện ở nước ta từ thế kỷ 19 do Pháp đưa vào nuôi ở một số vùng như Đà Lạt và các tỉnh Nam bộ. Do có ngoại hình đẹp nên Gà Sao chủ yếu được nuôi với mục đích làm cảnh, chỉ một số rất ít người nuôi khai thác thịt, trứng. Với số lượng còn ít nên ở Việt Nam Gà Sao chưa được nghiên cứu một cách hệ thống, vì vậy mà chưa thấy rõ lợi ích kinh tế của việc chăn nuôi Gà Sao. Tháng 4/2002, Trung tâm Nghiên cứu gia cầm Thụy Phương (Viện Chăn nuôi) đã nhập 3 dòng Gà Sao từ Viện Nghiên cứu tiểu gia súc Godollo (Hungari) để nuôi thử nghiệm. Sau 5 năm nghiên cứu, chọn lọc nâng cao năng suất, đã khẳng định Gà Sao có khả năng thích ứng tốt với điều kiện sinh thái Việt Nam và có sức sản xuất khả quan. Năm 2007, Trung tâm Nghiên cứu gia cầm Thụy Phương đã hoàn thiện quy trình nuôi dưỡng Gà Sao (chăm sóc nuôi dưỡng, ấp trứng nhân tạo và thú y phòng bệnh), đồng thời xây dựng các mô hình chăn nuôi Gà Sao sinh sản và lấy thịt có hiệu quả kinh tế ở các tỉnh phía Bắc. Trong thời gian gần đây, tại một số tỉnh Thanh Hoá, Tiền Giang ... đã có những mô hình chăn nuôi Gà Sao mang lại hiệu quả kinh tế cao, góp phần giúp nông hộ xoá nghèo và làm giàu. Công tác nghiên cứu nuôi thử nghiệm Gà Sao đã và đang được nhiều địa phương quan tâm như: Bình Định (2007 - 2008), Hải Dương (2008 - 2009), Quảng Ninh (2009),...
Gà Sao có phẩm chất thịt đặc biệt thơm ngon, ít tích luỹ mỡ và có hương vị giống như thịt các loài chim. Một số địa phương trong nước phát triển nghề nuôi Gà Sao không những tạo sản phẩm tại chỗ đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng, mà còn hình thành nên nghề chăn nuôi mới có thu nhập cao cho một bộ phận nông hộ.

Mô hình nuôi gà sao tại Trang trại bà Ngô Thị Thanh Thúy ở xã Hành Dũng, huyện Nghĩa Hành
 

Để đa dạng hóa sản phẩm chăn nuôi phục vụ cho tiêu dùng và cung ứng cho thị trường trong tỉnh Quảng Ngãi, Trung tâm Khuyến nông Khuyến ngư Quảng Ngãi đã xây dựng Đề tài Du nhập và nuôi thử nghiệm một số giống vật nuôi mới (Hươu Sao, Gà Sao). Đề tài thực hiện trong 3 năm, từ năm 2009, Trung tâm đã du nhập 20 con Hươu Sao, 1.200 con Gà Sao, với mục tiêu theo dõi khả năng thích nghi, sức sản xuất và hiệu quả kinh tế của các con vật; tạo ra mô hình chăn nuôi mới để nông dân tiếp cận, học tập và xây dựng qui trình chăn nuôi phù hợp tại Quảng Ngãi.
Từ cuối tháng 10/2009, Trung tâm Khuyến nông Khuyến ngư Quảng Ngãi đã nhập 300 con Gà Sao 01 ngày tuổi, gồm 03 dòng (dòng nhỏ, dòng trung và dòng lớn) mỗi dòng 100 con. Đây là những giống gà thuần chủng được chọn lọc từ các cơ sở giống trong nước (Trung tâm Nghiên cứu giống gia cầm Thụy Phương - Viện Chăn nuôi). Được bố trí nuôi thực nghiệm tại 02 hộ ở huyện Nghĩa Hành và 01 hộ ở huyện Mộ Đức với phương thức bán chăn thả, cho ăn tự do bằng thức ăn hỗn hợp công nghiệp. Cụ thể thức ăn sử dụng cho các giai đoạn nuôi là: Từ 0-4 tuần tuổi: Cho ăn loại Higro 510L (Pn 18%, NLTĐ 2.800 Kcal). Trên 4 tuần tuổi: Cho ăn loại Higro 511L (Pn 16%, NLTĐ 2.850 Kcal). Thực hiện việc bấm chóp cánh (cắt) đối với Gà Sao 01 ngày tuổi để chống bay.
Ths. Nguyễn Hữu Nguyên- Chủ nhiệm đề tài cho biết: Từ những chỉ tiêu theo dõi được, chúng tôi có một số kết luận về chăn nuôi Gà Sao thịt ở tại Quảng Ngãi như sau: Gà Sao có sức sống cao, ít bệnh tật, tỉ lệ hao hụt trong quá trình nuôi không đáng kể. Bình quân tỷ lệ nuôi sống của đàn Gà Sao thịt tại Quảng Ngãi là khá cao, bình quân đạt 95,6% và có sự khác biệt giữa các dòng. Tỷ lệ nuôi sống dòng lớn cao nhất (98%) và dòng nhỏ thấp nhất (92%). Nhìn chung, tỷ lệ nuôi sống của Gà Sao nuôi thịt cao hơn so với các giống gà thả vườn khác như gà Tam Hoàng (95 – 96%), BT2 (93,4 – 95,8%),...Với phương thức nuôi bán chăn thả, cho ăn tự do bằng thức ăn hỗn hợp công nghiệp, đàn Gà Sao nuôi đến 12 tuần tuổi có khối lượng cơ thể đạt bình quân 1,453 kg/con, tiêu tốn thức ăn trung bình 3,67 kg TA/1kg tăng trọng.
Phân tích hiệu quả kinh tế cho thấy, chi phí trung bình cho chăn nuôi 100 con Gà Sao thịt khoảng trên 6,8 triệu đồng; trong đó tiền mua giống là 2 triệu đồng, tiền thuốc thú y là 0,6 triệu đồng, tiền thức ăn khoảng 4,2 triệu đồng. Với giá 100 ngàn đồng/kg thì tổng thu từ 100 con gà thịt khoảng 14 triệu đồng. Trừ chi phí (chưa tính khấu hao chuồng trại, dụng cụ chăn nuôi và lãi vay), thu nhập trên 6 triệu đồng/100 con/3 tháng (trên 2 triệu đồng/tháng). Đây là mức thu nhập khá cao so với nhiều ngành nghề khác ở nông thôn. Thị trường thịt Gà Sao trong thời gian gần đây tại Hà Nội, Tiền Giang, Thành phố Hồ Chí Minh... biến động từ 120 -150.000 đ/kg. Với giá cả này, việc chăn nuôi Gà Sao thịt có nhiều triển vọng để phát triển ở Quảng Ngãi.
Vừa qua, Trung tâm Khuyến nông - Khuyến ngư tỉnh Quảng Ngãi đã tổ chức Hội thảo khoa học cơ sở chăn nuôi Gà Sao thịt tại trang trại của ông Trần Bảo Phát ở xã Hành Đức, huyện Nghĩa Hành. Tham dự hội nghị gồm có đại diện các Sở, ban ngành trong tỉnh, Phòng nông nghiệp và PTNT, Trạm Khuyến nông của 7huyện đồng bằng và TP Quảng Ngãi, cùng các Hội đoàn thể ở địa phương và hơn 20 hộ nông dân. Các đại biểu tham dự hội thảo đánh giá, Gà Sao có sức đề kháng tốt, ít bệnh dễ nuôi, thịt thơm ngon, giá trị kinh tế cao.
Ths. Nguyễn Hữu Nguyên cho biết thêm: Quy trình chăm sóc nuôi dưỡng Gà Sao nuôi thịt sẽ được hoàn thiện sau khi kết thúc mô hình trên cơ sở hướng dẫn kỹ thuật đã biên soạn có hiệu chỉnh từ thực tế quá trình nuôi để có thể áp dụng phù hợp.
Nuôi gà Sao là mô hình mới có nhiều triển vọng ở Quảng Ngãi. Nắm vững kỹ thuật nuôi thì mô hình này sẽ góp phần nâng đa dạng hóa sản phẩm chăn nuôi phục vụ cho tiêu dùng và cung ứng cho thị trường, tạo thu nhập cao cho nông dân trong tỉnh.

(Agroviet)